ویروس کامپیوتری چیست؟
یک ویروس یک برنامه کوچک و انجام پذیر است که قابلیت آنرا دارد که کد خود را در قسمتهای مختلف یک کامپیوتر مثل هارد دیسک یا فلاش کپی کند یا به فایل‌های اجرائی بچسباند. این در حالی است که کاربر از وجود ویروس و اعمالی که انجام می‌دهد کاملا بی‌اطلاع است و هنگامی متوجه می‌شود که سیستم یا باید Format شود و یا سرعت سیستم به شدت پایین آمده است.
برنامه‌ای را برنامه ویروس می نامیم که همه ویژگیهای زیر را داراباشد:

1) تغییر نرم افزارهایی که به برنامه ویروس متعلق نیستند با چسباندن قسمتهایی از این برنامه به برنامه‌های دیگر
2) قابلیت انجام تغییر در بعضی از برنامه‌ها.
3) قابلیت تشخیص این نکته که برنامه قبلاً دچار تغییر شده است یا خیر.
4) قابلیت جلوگیری از تغییر بیشتر یک برنامه در صورت تغییراتی در آن بواسطه ی ویروس
5) نرم افزارهای تغییر یافته ویژگیهای 1 الی 4 را دارا هستند . اگر برنامه‌ای فاقد یک یا چند ویژگی از ویژگیهای فوق باشد، نمی توان به طور قاطع آنرا ویروس نامید .
 
متمایز کردن ویروس از نظر خصوصیات آن :
هر ویروس خصوصیاتی مخصوص به خود دارد. ویروسها راههای متفاوتی برای آلوده کردن سیستمها دارند که همین خصوصیت آنها را از دیگر ویروسها متمایز می‌کند. در زیر طریقه جدا کردن ویروسها را از همدیگر شرح می‌دهم:
الف) حجم:
یک ویروس می‌تواند کوچکتر یا در حدود ۶۶ بایت باشد یا بزرگتر یا در حدود ۴۰۹۶ بایت باشد. در مقایسه با نرم‌افزارها یک ویروس باید خیلی کوچک باشد.
ب) روش آلوده سازی: یک ویروس می‌تواند با روشهای متفاوتی برنامه میزبان را آلوده کند. در زیر سه روش که بیشتر مورد استفاده است شرح داده می‌شود:

ب(۱) overwriteکردن:
 زمانیکه یک ویروس با این روش برنامه‌ای را آلوده می‌کند، بسادگی یک کپی از کد خود را در بالای کد برنامه میزبان می‌نویسد این روش خیلی ساده بوده و در ویروسهای اولیه بکار گرفته می‌شد. در این روش فایل میزبان به احتمال زیاد خراب می‌شود و از کاربر از دیسک پشتیبان فایل را فراخوانی می‌کند. در این روش تاریخ تغییرات فایل عوض می‌شود اما حجم همانطور باقی می‌ماند در این روش توابعی که برنامه باید انجام دهد زیاد می‌شود و سرعت اجرای برنامه اصلی (اگر خراب نشده باشد) کاهش پیدا می‌کند.

ب(۲) الصاق کردن:
 این روش کمی پیچیده‌تر است. ویروس خود را به انتهای فایل میزبان الصاق می‌کند و سرخط برنامه را اصلاح می‌کند در هنگام اجرای برنامه، برنامه ابتدا به قسمتی که کد ویروس قرار دارد رفته، دستورات ویروس را اجرا کرده و بعد برگشته و به اجرای برنامه میزبان می‌پردازد. در نظر کاربر برنامه به صورت نرمال اجرا می‌شود اما ایراد این روش این است که حجم فایل افزایش می‌یابد. بعضی از ویروسهای الصاقی تشخیص نمی‌دهند که فایل قبلا ویروسی شده است یا نه و دوباره و چندباره فایل را آلوده می‌کنند و این باعث می‌شود که حجم فایل رشد قابل ملاحظه‌ای کرده و در انتها فایل دیگر غیرقابل استفادمی‌شود.

ب(۳) آلوده کننده‌های دیسک:
ویروسهای دیگر رکورد بوت (بوت سکتور) دیسک یا جدول پارتیشن را آلوده می‌کنند. این رکورد قسمتی از دیسک است که هنگام راه‌اندازی سیستم بصورت اتوماتیک خوانده می‌شود این یعنی بعد از راه‌اندازی سیستم ویروس در حافظه قرار می‌گیرد!
ج) (terminated and stay resident) یا TSR:
 یک ویروس که ممکن است مقیم در حافظه باشد یا با اجرای یک برنامه خاص در حافظه بار شود. هنگامی که ویروس مقیم در حافظه شد هر زمان و هر فایلی را که بخواهد آلوده می‌کند. تمام ویروسهائی که جدول پارتیشن یا بوت سکتور را آلوده می‌کنند جزو TSRها هستند.
 
د) مخفی‌شدن:
بعضی از ویروسهای TSR از تکنیکی ماهرانه استفاده می‌کنند چنانچه هیچ کار سیستم عجیب به نظر نمی‌رسد گویا اصلا ویروسی در سیستم نیست! موقعی که کاربر یک لیست از پوشه‌ها می‌گیرد ویروس از خوانده شدن صحیح دیسک جلوگیری می‌کند انگار نه انگار که چیزی در سیستم تغییر کرده چون یک کپی از محتویات دیسک را قبل از آلوده شدن به کاربر نشان می‌دهد. به همین دلیل پیدا کردن ویروسهائی که مقیم در حافظه شده‌اند تقریبا غیرممکن است.
ویروسهایی که بوت سکتور را آلوده می‌کنند ممکن است مخفی شونده باشند. تنها راه مطمئن برای شناسائی این ویروس‌ها این است که ابتدا سیستم را با یک فلاپی (که از ویروسی‌ نبودن آن مطمئن هستیم و در حالت محافظت شده از نوشتن است) بالا آورده و دیسک سخت را ویروس‌کشی کنیم.

هـ) نحوه فعال شدن و نتایج:
دیگر ناحیه برای سوا کردن ویروسها از همدیگر نحوه فعال شدن، نتایج آن و نحوه غیرفعال شدن آنهاست. بعضی از آنها در تاریخ معینی فعال می‌شوند. بعضی دیگر با اجرا شدن برنامه‌ای خاص اجرا می‌شوند و بعضی دیگر هنگامی خود را نمایان می‌کنند که دیگر فایلی برای آلوده کردن نمی‌یابند (یعنی همه فایلها آلوده شده‌اند!)
هر وقت که یک ویروس فعال می‌شود فعالیت‌هایی را که برایش معین شده است انجام می‌دهد که اینها را نتایج فعال شدن می‌نامیم. نتیجه‌ای که ممکن است ساده و بی‌ضرر باشد مانند نشان دادن یک پیغام یا بداندیشانه باشد و هارد سیستم را تبدیل به یک آشغال‌دونی بکند. بدیهی است که هرکس می‌خواهد قبل از اینکه ویروس فعال شود آن را بیابند.
انواع ویروس  :
mail virus
ویروسهایی که از طریق E-mail وارد سیستم می‌شوند معمولاً به صورت مخفیانه درون یک فایل ضمیمه شده قرار دارند که با گشودن یک صفحه ی HTML یا یک فایل قابل اجرای برنامه‌ای (یک فایل کد شده قابل اجرا) و یا یک word document می توانند فعال‌ شوند.

Marco virus
این نوع ویروسها معمولاً به شکل ماکرو در فایلهایی قرار می گیرند که حاوی صفحات متنی (word document) نظیر فایلهای برنامه‌های Ms office ( همچون microsoft word و Excel )هستند .
توضیح ماکرو: نرم افزارهایی مانند microsoft word و Excel این امکان را برای کاربر بوجود می آورند که در صفحه متن خود ماکرویی ایجاد نماید،این ماکرو حاوی یکسری دستور العملها، عملیات‌ و یا keystroke ها است که تماماً توسط خود کاربر تعیین میگردند.
ماکرو ویروسها معمولاً طوری تنظیم شده‌اند که به راحتی خود را در همه صفحات متنی ساخته شده با همان نرم افزار (Excel , ms word) جای می‌‌دهند.

اسب تروآ:
این برنامه حداقل به اندازه خود اسب تروآی اصلی قدمت دارد . عملکرد این برنامه‌ها ساده و در عین حال خطرناک است.
در حالیکه کاربر متوجه نیست و با تصاویر گرافیکی زیبا و شاید همراه با موسیقی محسور شده ، برنامه عملیات مخرب خود را آغاز می کند.
برای مثال به خیال خودتان بازی جدید و مهیجی را از اینترنت Download کرده‌اید ولی وقتی آنرا اجرا می‌کنید متوجه خواهید شد که تمامی فایلهای روی هارد دیسک پاک شده و یا به طور کلی فرمت گردیده است.

کرمها (worm)
برنامه کرم برنامه‌ای است که با کپی کردن خود تولید مثل می‌کند. تفاوت اساسی میان کرم و ویروس این است که کرمها برای تولید مثل نیاز به برنامة میزبان ندارند. کرمها بدون استفاده از یک برنامة حامل به تمامی سطوح سیستم کامپیوتری «خزیده» و نفوذ می‌کنند.

ویروسهای بوت سکتور و پارتیشن :

Boot sector قسمتی از دیسک سخت و فلاپی دیسک است که هنگام راه اندازی سیستم از روی آن به وسیله کامپیوتر خوانده می‌شود. Boot Sector یا دیسک سیستم ، شامل کدی است که برای بار کردن فایلهای سیستم ضروری است. این دیسکها داده هایی در خود دارند و همچنین حاوی کدی هستند که برای نمایش پیغام راه اندازی شدن کامپیوتر بوسیله ی آن لازم است .
سکتور پارتیشن اولین بخش یک دیسک سخت است که پس از راه‌اندازی سیستم خوانده می‌شود. این سکتور راجع به دیسک اطلاعاتی نظیر تعداد سکتورها در هر پارتیشن و نیز موقعیت همه ی پارتیشن‌ها را در خود دارد.

سکتور پارتیشن، رکورد اصلی راه‌اندازی یا Master Boot Record -MBR نیز نامیده می‌شود.
بسیاری ازکامپیوترها به گونه ای پیکربندی شده‌‌اند که ابتدا از روی درایو: A راه‌اندازی میشوند. (این قسمت در بخش Setup سیستم قابل تغییر و دسترسی است) اگر بوت سکتور یک فلاپی دیسک آلوده باشد، و شما سیستم را از روی آن راه‌اندازی کنید، ویروس نیز اجرا شده و دیسک سخت را آلوده می‌کند.
اگر دیسکی حاوی فایلهای سیستمی هم نبوده باشد ولی‌ به یک ویروس بوت سکتوری آلوده باشد وقتی اشتباهاً دیسکت را درون فلاپی درایو قرار دهید و کامپیوتر را دوباره‌ راه‌اندازی کنید پیغام زیر مشاهده می‌شود. ولی به هر حال ویروس بوت سکتوری پیش از این اجرا شده و ممکن است کامپیوتر شما را نیز آلوده کرده باشد.
Non-system disk or disk error
Replace and press any key when ready


کامپیوترهای بر پایه Intel در برابر ویروسهای Boot Sector و Partition Table آسیب پذیر هستند.
تا قبل از اینکه سیستم بالا بیاید و بتواند اجرا شود صرفنظر از نوع سیستم عامل می تواند هر کامپیوتری را آلوده سازد.

HOAX (گول زنک‌ها)

این نوع ویروسها در قالب پیغامهای فریب آمیزی ، کاربران اینترنت را گول زده و به کام خود می‌کشد. این نوع ویروسها معمولاً به همراه یک نامه ضمیمه شده از طریق پست الکترونیک وارد سیستم می‌شوند. متن نامه مسلماً متن مشخصی نیست و تا حدودی به روحیات شخصی نویسنده ویروس بستگی دارد، پیغامها می توانند مضمونی تحدید آمیز یا محبت آمیز داشته باشند و یا در قالب هشداری ، مبنی بر شیوع یک ویروس جدید ئر اینترنت ، یا درخواستی در قبال یک مبلغ قابل توجه و یا هر موضوع وسوسه انگیز دیگر باشد . لازم به ذکر است که همه این نامه‌ها اصل نمی‌باشند یعنی ممکن است بسیاری از آنها پیغام شخص سازنده ویروس نباشند بلکه شاید پیغام ویرایش شده یا تغییر یافته از یک کاربر معمولی و یا شخص دیگری باشد که قبلا این نامه‌ها را دریافت کرده و بدینوسیله ویروس را با پیغامی کاملاً جدید مجدداً ارسال می‌کند.

نحوه تغییر پیغام و ارسال مجدد آن بسیار ساده بوده ، همین امر باعث گسترش سریع Hoaxها شده،‌ با یک دستور Forward می‌توان ویروس و متن تغییر داده شده را برای شخص دیگری ارسال کرد. اما خود ویروس چه شکلی دارد؟ ویروسی که در پشت این پیغامهای فریب آمیز مخفی شده می‌تواند به صورت یک بمب منطقی ، یک اسب تروا و یا یکی از فایلهای سیستمی ویندوز باشد. شیوه‌ای که ویروس Magistre-A از آن استفاده کرده و خود را منتشر می‌کند.
ویروسهای چند جزئی Multipartite virus

بعضی از ویروسها، ترکیبی از تکنیکها را برای انتشار استفاده کرده ، فایلهای اجرائی، بوت سکتور و پارتیشن را آلوده می سازند. اینگونه ویروسها معمولاً تحت windows 98یا Win.Nt انتشار نمی‌یابند .